Salep orkidegiller familyasından bir bitki, ayrıca bu bitkinin kökündeki yumrularından elde edilen un, bir de bu unla yapılan içecek. Yumruların şekli evlere şenlik, resim koydum ki ayrıntısıyla tarif etmek zorunda kalmayayım.
Arapçası xusyetü’s-saˁleb olmalı diyorlar, ama benim bulabildiğim bütün sözlüklerde xusyetü’l-kelb var: tilki taşağı değil yani köpek taşağı. Türkçe halk ağızlarında ayrıca it taşağı denirmiş, affınıza sığınarak belirteyim. Xusye bildiğiniz husye, üç noktalı se ve ayın ile yazılan saˁleb ثعلب ise tilki. Türkçede husye düşmüş, tilki kalmış, normal değil aslında, tersi olmalıydı. Osmanlıca sözlüklerin bazıları sin ve elifle سالب yazıyorlar, Arapça tilkiyle ilgisini de kuşkuyla karşılıyorlar. Bana sorarsanız bağ kuvvetli, tartışacak bir şey yok. Halk ağzında salep yerine sahlep denmesi de orijinalde varolan ayın harfinin kanıtıdır.
Bilimsel adı neymiş bu meretin? Orchis mascula! Orchis, yani kh sesiyle orkhis, takılı hali orkhid-, husyenin Yunancası. Mascula da Latince eril, müzekker yani. Er taşağı diye çeviriyoruz. Anafikir aynı.
Orkidenin eski Yunancası da orkhis. 18. yüzyılda İsveçli biyolog Linnaeus bunu genelleştirip orchidaeafamilyasına ad vermiş, ki bunu da tam olarak taşakgiller diye çevirebiliriz, illa çevirmek gerekirse. Fransızcada orchidées (/orkide/) aslına bakarsan çoğuldur, yüksek ukalalık seviyesindeki insanlar öyle kullanır, ama pratikte tekili de pekala kabul ediliyor.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder