Kelime analizi: Miskin

Akatça muşkênu “avamdan veya alt tabakadan olan kimse”. MÖ 3. binyıla ait en erken kayıtlardan itibaren sık rastlanan bir kelime. Babil tabletlerinde “saraya veya kamu hizmetine mensup olmayan kimse” gibi bir anlamı var. Daha geç döneme ait Babil ve Asur metinlerinde “zengin olmayan kimse, yoksul” anlamı ağır basıyor. Muşkênûtu “yoksulluk, fakirlik”. İnanna şa muşkenutiya bêlî liqûl = “efendim benim yoksul bir kadın olduğumu unutmasın”. (Chicago Assyr. Dict. cilt 10.2 sf. 272 vd.)

Acaba nihai anlamı “çiftçi, toprakta yerleşik kişi” olabilir mi? Ya da belki “yerli”? ŞKN kökü diğer Sami dillerindeki gibi Akatça’da da esasen “yerleşmek, konmak, (bir yerde) oturmak” demek; göçebe olmanın zıddı. Arapça sükûn/meskûn/iskân grubundan tanıdığımız bir kök. Akatça ve İbranice /ş/ Arapçada /s/ olur.

Aramice miskînâ מִסכֵינא ve İbranice miskîn מִסכֵן, ikisi de samekh ס harfiyle, “yoksul, dilenci”. Klein, Jastrow ve diğer kaynaklar Babil dilinden alıntı olarak göstermişler. “Yerleşmek, konmak” anlamına gelen öz-Aramice fiil ise şin שׁ ile yazılıyor, ayrı kök olarak kabul edilmiş: mişkânמִשְׁכָּן “konut, konak”, maşkînמַשְׁכֵּן “bir borca karşılık rehin verilen şey” veya “mevduat”,  şekînâשׁכינה saray, o da “konak” anlamından özelleşmiş.

Arapça miskîn مسكين yerli bir türeve benzemiyor, çünkü mif’îl veznini Arapçadan açıklamak güç. O yüzden klasik sözlüklerde kökü SKN diye gösterilse de bazı sözlüklerde (mesela Wehr sf. 1067) MSKN rübai kökü tercih edilmiş. Anlamı: yoksul, mütevazı, boynu bükük, zavallı vs.

Peygambere atfedilen bir hadiste geçen “Allahım miskin yaşayayım, miskin öleyim, miskinler zümresinden sayılayım” ifadesi “alçak gönüllü, mütevazı” anlamında yorumlanmış. (Lane Lex 1.4 sf. 1395, Lisanu’l-Arab, Muğrib ve ibn Esîr’e atfen.) Bana sorarsanız İsa’nın Dağdaki Vaazına direkt gönderme var. “Ne mutlu fakirlere (Süry: tûbaykûn meskinnê ܡܣܟܢܐ ܛܘܒܝܟܘܢ ), çünkü Allah’ın krallığı (mülkü) onlara verilecektir.” (Lukas 6:20)