Tatilkenti olan Bodrum’un adı Petrium’dan gelir, zira oradaki meşhur kale Aziz Petrus kalesidir diye ilk önce kim atmış ortaya bilmiyorum, George Bean olabilir mi? Kırk yıldır yazılan her kitap ve her broşürde bu bilgi kutsal mantra gibi tekrarlanmış; ben bile kanmışım, turistik mahiyetteki kitaplarımda aynen böyle aktarmışım.
Halbuki insan bir düşünür. O kalenin Aziz Petrus’a adandığına dair bir belge, bir yazıt var mı, yok. Kalelerin aziz kişilere adandığı görülmüş şey mi, pek değil. 15. yüzyılın çapulcu şövalyesi yahut oranın yerli halkı neden Latince isim kullansın, belli değil. Aziz adından neden +ium ekiyle bina adı inşa etsin, o da hiç belli değil. Sanpietro olur, Aypetro olur, ama Petrium olmaz.
Geçenlerde Evliya Çelebi’de başka bir şey ararken jeton düştü. Bizim Efes harabelerinin Çelebi zamanındaki adı neymiş? Bodrum! Bak bunu bilmiyordum. Peki başka nerede var Bodrum? Adana civarındaki Hierapolis Kastabala harabesinin yerli adı Bodrumkale’dir. Anamur’da varmış bir Bodrum, gene harabeli bir yer.
Yıllar önce Yunanistan’daki Delfi harabeleri hakkında bir şey yazarken ilgimi çekmişti, oradaki köyün halk arasındaki adı Marmárion, yani “mermerlik”; yahut Pétrion, yani “taşlık”. Mantık basit, vatandaş onca kesme taşı bir arada görünce “vay kültürüm geldi, müzeye haber vereyim, arkeolog abiler sebeplensin” diyecek hali yok elbet. Taş madeni mübarek diye düşünmesi daha akla yakın – Allahın nimeti, sök sök kullan. Bodrum kalesi de öyle değil mi? Antik yapıları talan edip taşıyla dağ gibi kale yapmışlar.
Yunanca adın başındaki /p/ Türkçede hemen hemen istisnasız /b/ olur, mesela Pírgos > Burgaz, Muğla’daki Paleopólis > Bellibol, başbakanın köyü olan Potamiá > Bodomya, Giresun’da Pentehória > Bendehur, bir sürü yerde Paláti > Balat, Bursa’da Palatianós > Biladıyunus vesaire. B sesindeki dudak büzme hareketinin etkisiyle onu izleyen seslinin yuvarlanıp /o/ya dönmesi de doğal. Yani Rumun petrion’u Türkçede kolaylıklabodriyun olur. Ama sondaki /m/ nereden çıkmış bilemedim.
Evlerin altında olan bodrum da esasen “taşlık” demek, ne zannettiniz?
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder