Peygamberin toplam 11 kadınla evlendiği, bunlardan ise en çok dokuzu ile aynı anda evli bulunduğu, hadis ve siyer kaynaklarından anlaşılmaktadır.
Nikâhlı eşleri dışında Muhammed’in en az dört cariyesi ile cinsel yakınlık içinde olduğu ve bunların birinden çocuk sahibi olduğu, Sünni gelenekte muteber sayılan kaynaklarda kaydedilmiştir. Cariyelerin ikisi olan Mariye ve Reyhane ile Muhammed’in nikâhlandığı (dolayısıyla toplam eş sayısının 13 olduğu) bazı İslami kaynaklarda savunulmuş ise de, bu rivayetler inandırıcılıktan yoksundur.
1. Hadice
Muhammed, varlıklı bir tüccar olan ilk eşi Hadice ile kendisi 25 ve Hadice 40 yaşında iken evlendi. 25 yıl onunla evli kaldı. Bu süre zarfında tek eşli idi. Eşine sevgi ve sadakatle bağlı olduğu anlatılır.
Mekke’de güçlü bir konuma ve kişisel servete sahip olan Hadice örneği, İslam-öncesi Arap toplumunda kadının rolü ile ilgili olarak İslami gelenekte kabul gören bazı genellemeleri sorgulamak gerektiğini düşündürür.
2. Sevde
Sevde peygamberin ilk eşinin ölümünden kısa bir süre sonra (belki Aişe ile nikâh kıyıldıktan sonra, fakat Aişe ile evliliğin fiiliyata geçmesinden önce) Muhammed ile evlendi. Evlendiğinde dul idi. M 674’te (Muaviye’nin halifeliği devrinde) vefatı kaydedildiğine göre, Muhammed ile evlendiği M 620/ 621 tarihinde oldukça genç olması gerekir.
Buhari 268’e göre Rasulallah onbir eşinin her birini sırayla gündüz ve gece (tam gün) ziyaret etme itiyadındaydı. Ancak Buhari 5267’ye göre Sevde (bilemediğimiz bir nedenle) ziyaret hakkından vazgeçmiş ve sırasını Aişe’ye devretmiş idi. Bu nedenle Rasulallah, diğer eşlerini birer kez ziyaret ederken, Aişe’yi iki kez ziyaret etmekteydi. [Bazı İslami kaynaklarda Sevde’nin yaşlı bir dul olması nedeniyle böyle davrandığı anlatılır. Ancak birincil kaynaklarda bu yönde bir ibare mevcut değildir.]
Peygamber’in ölümünde Sevde’ye (miktarı belirtilmemiş) bir para bıraktığını ve Sevde’nin Medine’deki evini halife Muaviye’nin (h 661-680) 100.000 dirhem bedelle satın aldığını Taberi’den öğreniyoruz. Peygamber eşlerinin peygamberin ölümünden sonra yeniden evlenmesi Kuran tarafından yasaklandığına göre, eğer Sevde daha sonra başka bir gelir kaynağına kavuşmadı ise, bundan, peygamberin vefat ettiği tarihte bazı eşlerine kayda değer bir servet bırakacak durumda olduğu sonucu çıkarılabilir.
3. Aişe
Sahih-i Buhari 3944’e göre: “Rasulallah Aişe ile (Aişe) altı yaşındayken nikâh kıydı. (Aişe) dokuz yaşındayken gerdeğe girdi ve Aişe (onun ölümüne dek) dokuz yıl onunla beraber kaldı.” Buhari 3942 ve 5213’te aynı bilgi, başka aktarıcılara istinaden tekrarlanmıştır. Bundan Aişe’nin dokuz yıl evlilikten sonra 18 yaşında dul kaldığını öğreniyoruz.
Buhari 3864-3866, 3869 ve 6435’ten, Aişe’nin Muhammed’in ölmüş olan ilk eşi Hadice’yi kıskandığını, ondan “dişleri dökülmüş ihtiyar karı” diye söz ettiğini, ve “Allah sana onun yerine daha iyisini verdi” diyerek Muhammed’i tahrik ettiğini öğreniyoruz. Sahih-i Muslim 5891’e göre, yaşı küçük olan Aişe kukla bebeklerle oynamayı sevmekteydi, ancak kendisiyle oynamaya gelen yaşıtları, Rasulullah’tan utandıkları için evden kaçarlardı.
Muslim 2127’ye göre Aişe Muhammed’e nasıl vahiy geldiğini merak ettiği için bir seferinde onu gece vakti gizlice takip etmiş, sonra eve dönüp yatağa girmiş idi. Muhammed bunu öğrenince çok öfkelenerek onu göğsünden yumrukladı. Bundan, peygamberin, kendisinden 44 yaş küçük olan eşini en az bir kez dövdüğünü öğreniyoruz.
Bazı İslam savunucularının benimsediği bir görüşe göre Muhammed’in Aişe ile evlenmesinin sebebi, babası Ebubekir’i İslamiyete kazanmak idi. Ancak Ebubekir daha Aişe doğmadan önce (M 610 ile 613 arasında) İslamı kabul ettiği için, bu görüş doğru olamaz. Nitekim Buhari 5137’ye göre Ebubekir “ben senin kardeşinim” diyerek kızıyla evlenmesine itiraz etmiş ise de Muhammed “sen benim dinde ve Kitapta kardeşimsin, ama kızınla evlenmeme yasal engel yoktur” diyerek onu ikna etmişti.
Bir olasılıkla, Aişe’nin evliliği Muhammed’in altsoyunu ana tarafından Ebubekir soyu ile birleştirmek amacıyla yapılmış bir diplomatik akit olabilir. Ancak Aişe Muhammed’den çocuk sahibi olamadığı için, bu tasarı, eğer yapılmışsa, akim kalmıştır.
4. Hafsa
Ömer kızı Hafsa 18 yaşında iken dul kaldıktan iki yıl sonra Muhammed ile evlendi. Bu tarihte Rasulallah 56 yaşında idi. Buhari 5273’e göre Aişe ile Hafsa arasında kıskançlıktan doğan gerginlikler mevcuttu. Buhari 7389’a göre Aişe ile Hafsa arasındaki rekabet Muhammed’in sabrını taşırmıştı.
Muvatta 43.19.14’te aktarılan hadise göre Hafsa, kendisine büyü yaptığı gerekçesiyle kölesi olan bir kızı öldürtmüştü. Bundan Muhammed’den ayrı olarak, eşlerinin de köle ve cariye sahibi olduğunu öğreniyoruz.
5. Zeyneb bint Huzeyme
Kocasının Bedr savaşında ölümü üzerine Muhammed ile evlendi. Evlendiğinde 29 veya 30 yaşlında idi. Evlendikten sekiz ay sonra vefat etti. Cenaze namazını Muhammed kıldı. http://muslimscholars.info/m/manage.php?submit=scholar&ID=55
6. Hind (Ümmü Seleme)
Hind, Rasulallah’ın en yakın takipçilerinden birinin eşi iken Uhud Savaşında dul kaldı. Bu olaydan yaklaşık dört ay sonra Muhammed ile evlendi. M 680’de öldüğünde 84 yaşında olduğu kaydedilmiş olduğuna göre, Muhammed ile evliliğinde takriben 29 yaşında idi.
Muslim 2456’da Ümm Seleme’ye istinaden aktarılan hadise göre Rasulallah Ramazan ayında sabahleyin cünub halinde olsa dahi oruç tutardı. Hadiste cünub halinin gece rüyadan ileri gelmediği açıkça belirtilmiştir.
Buhari 5157, 5162, 5163 ve 5178 ile Muslim 3659’da beş ayrı versiyonu aktarılan hadise göre Muhammed Ümmü Seleme’nin yanı sıra, onun kızı Dürre ile de evlenmeyi istemişti. Ancak Dürre hukuken Rasulallah’ın üvey kızı olduğu, ve ilaveten Dürre’nin babası Muhammed’in süt kardeşi olduğu için bu evlilik gerçekleşmedi.
7. Zeyneb bint Cahş
Zeyneb Muhammed’in evlatlığı olan Zeyd’in eşi idi. Taberi Tarihi cild 8, sf. 4’e göre, “Bir gün Rasulallah Zeyd’i aramaya gitti. Zeyd’in kapısında (kapı görevi gören) yün bir kilim asılıydı. Ancak kilim rüzgârdan aralandı. Rasulallah odasında örtüsüz (çıplak?) olan Zeyneb’i gördü ve kalbi ona karşı arzu ile doldu.”
Bu olay üzerine Zeyd, babalığı olan Muhammed lehine eşinden boşanmayı teklif etti. Ancak o dönemde cari olan Arap hukukuna göre, hukuken evlat statüsünde olan evlatlığın eşiyle evlenmek yasaktı. Bunun üzerine, sonradan Ahzab suresi 50 no. olarak Kuran’a dahil edilen ayet vahyedildi:
“Ücretini ödediğin (nikâhlı) eşlerini ve Allah'ın sana ganimet olarak verdiği cariyeleri, amca kızlarını, hala kızlarını, dayı kızlarını, seninle hicret eden teyze kızlarını ve Peygamber dilediği takdirde kendini Peygambere hibe eden o mümineyi almanı (diğer müminlerden ayrı, sırf sana mahsus olmak üzere) helal kılmışızdır. Biz (müminlere) zevceleri ve cariyeleri konusunda neyi farz kıldığımızı biliyoruz. Bu, sana zorluk olmasın diyedir. Allah bağışlayandır, esirgeyendir.”
Dikkat edilirse Zeyneb, bu aşamada, Muhammed’in eşzamanlı olarak nikâhladığı beşinci eşidir. Dolayısıyla daha önceden va’zedilmiş olan dört eş limiti aşılmıştır. Ayetin son kısmının anlamı muğlak olmakla birlikte, “dört eş kuralını biliyoruz ancak senin için istisna yaptık” şeklinde yorumlanmaya müsaittir.
“Kendini Peygamber’e hibe eden” ifadesi, “mihr talep etmeksizin nikâhı kabul eden” anlamında olup, Zeyneb’i ifade eder.
Muslim 3453’e göre Aişe, “kendini Peygamber’e hibe eden kadın” konusunda da kıskançlık göstermiş idi. Allah’tan ilgili vahiy gelince “Rabbin senin arzularını tatmin etmekte vakit kaybetmiyor” diyerek Muhammed’e sitem etti.
8. Cüveyriye
Buhari 2541 ve Muslim 4292’da İbn Awn’a istinaden aktarılan hadise göre Beni Müstalik aşireti her şeyden habersiz bir su kenarında davarlarını sularken Rasulallah onlara sürpriz bir saldırı düzenlemiş, muharip olan erkekleri öldürüp kadınları ve çocukları esir almıştı. Esir alınanlar arasında olan Cüveyriye’yi, aynı gün kendine eş olarak aldı.
Her iki kaynak da bu hadisi, “kâfirlerle savaşmadan önce onları İslama davet etmek şart mıdır” sorusu bağlamında aktarır. Hadise göre, İslamın ilk yıllarında bu şart gözetilmiş ise de, örnekten anlaşıldığı üzere Rasulullah daha sonraları bu şarta riayet etmemişti.
Diğer kaynaklara göre Beni Müstalik baskını Hicretin 6’cı yılında, Muhammed 58 yaşında iken gerçekleşmiş idi. Baskında babası ve ilk kocası öldürülen Cuveyriye bu esnada 15 yaşında idi. (H 56 yılında 65 yaşında iken vefat etti.) Sabit bin Kays tarafından esir alınmıştı. Ancak Muhammed, Sabit’in belirlediği fiyatı ödeyerek kendisini satın aldı ve azat ederek onunla evlendi. http://muslimscholars.info/m/manage.php?submit=scholar&ID=58
9. Ümmü Habibe
Ümmü Habibe Muhammed’in baş düşmanı olan Ebu Sufyan’ın kızı idi. İlk eşiyle birlikte Habeşistan’a hicret etti. Eşinin ölümünden sonra Muhammed Habeşistan kralına haber göndererek, 400 dirhem mihr karşılığında kendisine talip oldu. Evlenme tarihinde Ümm Habibe’ye bazı kaynaklara göre 30, diğer kaynaklara göre ise yaklaşık 40 yaşında idi. Ancak Muslim 334’ten anlaşıldığı üzere Ümm Habibe Muhammed ile evliiken halen adet görmekte ve kanama ile ilgili sorunlarını kocasıyla paylaşmaktaydı.
Ebu Sufyan bu evlilikle aynı tarihlerde veya ondan kısa bir süre sonra Müslümanlığı kabul etmiştir. Bu nedenle bu evliliğin diplomatik gerekçelere dayanıyor olması mümkündür. Ümmü Habibe peygamberin, kendi yanı sıra, Ebu Sufyan’ın diğer kızı olan kızkardeşi ile de evlenmesini teklif etmiş ancak Muhammed bu teklife yanaşmamıştır. http://muslimscholars.info/m/manage.php?submit=scholar&ID=59
10. Safiyye
Safiye, Yahudi olan Beni Nadir aşiretinden ve Harun Peygamber soyundan idi, yani Levi idi. Babası Hüyeyy b. Ahtab Hendek Savaşında Muhammed'in emriyle öldürüldü. Erkek kardeşi ve eşi Hayber kuşatmasında Müslümanlarca öldürülürken kendisi de esir alındı. Eşi olan Kinane er-Rabi’nin ölümü Taberi Tarih’inde şu şekilde anlatılır:
“Beni Nadir’in hazinesini korumakla görevli olan Kinane Rasulallah’ın huzuruna getirildi. Rasulallah ona hazinenin yerini sordu, ancak o bilmediğini söyledi. Huzura getirilen bir başka Yahudi, Kinane’yi sabah erken saatte belli bir harabe civarında gördüğünü söyledi. Rasulallah Kinane’ye “hazineyi orada bulursak seni öldüreceğimi biliyor musun?” diye sordu. Kinane “evet” dedi. Söz konusu harabenin etrafı kazıldığında belli bir miktar altın bulundu. Bunun üzerine Rasulallah Kinane’ye hazinenin geri kalan kısmını sordu. Kinane yine bilmediğini söyleyince, Rasulallah onu Zübeyr bin Avvam’a teslim ederek “sakladığını ortaya çıkarana kadar eziyet et” dedi. Zübeyr, onun göğsünde çakmak taşı ile ateş yakarak, ölmesine ramak kalıncaya dek (ateşin yanmasını sağladı). Sonra Rasulallah Kinane’yi Muhammed bin Mesleme’ye teslim etti. Bu da, kardeşi Mahmud’un intikamı için Kinane’nin kafasını kesti.”
Bundan görüldüğü üzere Peygamber, hazinenin yerini söyletmek amacıyla savaş esirine işkence ettirmiş ve onu öldürtmüştür.
Kinane’nin eşi olan Safiyye bu savaşta başka biri tarafından esir alınmıştı. Muhammed yedi kölesini bedel ödeyerek Safiyye’yi ondan satın aldı ve mihri mukabilinde onu azat ederek kendisiyle evlendi. Safiyye bu tarihte bazı kaynaklara göre 17 ve diğer kaynaklara göre ise 20 yaşında, Muhammed ise 59 yaşında idi.
11. Meymune
Hicretin 7.ci yılında Rasulallah ile evlendiğinde Meymune 27 yaşında idi. (http://muslimscholars.info/m/manage.php?submit=scholar&ID=61)
Buhari 259, 260, 266, 274 ve 281 numaralı hadislere göre Meymune, Peygamberin cünub abdestini ne şekilde aldığına dair ayrıntılı bilgi verir. Buhari 303, 379 ve Muslim 294, yine Meymune’ye istinaden, Peygamberin adet dönemindeki eşini okşarken onun bir tür bel sargısı kullanmasını talep ettiğini bildirir. Muslim 322’de Meymune, Rasulallah ile aynı kapta (birlikte?) yıkandıklarını anlatır.
Buhari 2592’ye göre Meymune Muhammed’e danışmadan kendi köle kızlarından birini azat etmişti. Muhammed bundan hoşnut olmayarak, “azat edeceğine onu teyzene verseydin daha hayırlı olurdu,” dedi.
12. Mariya el-Kıbtî
Hıristiyan olan Mariya ve kızkardeşi Şirin veya Sîrin Hudeybiye Barışından sonra Mısır valisi tarafından Muhammed’e hediye olarak gönderilmişti. Taberi Muhammed’in Maryam ile nikâh kıymadığını, ancak “kendi malı (cariyesi) olduğu için onunla cinsel münasebette bulunduğunu” bildirir. (Tarih sf. 131)
Rasulallah’ın, ilk eşi Hadice haricinde, sadece bu kadından çocuğu olmuş, ancak İbrahim adı verilen çocuk 16 aylıkken vefat etmiştir.
İbn Saad’ın siyerine göre Mariya Hıristiyan iken daha sonra Müslümanlığı kabul etmiş ve Hicretin 16. Yılında vefat ettiğinde cenaze namazı Halife Ömer tarafından kılınmıştı. Ancak güvenilir kaynakların tümü, Muhammed’in Mariya’ya nikâhsız cariye olarak sahip olduğunda birleşir. Bu durum, Mariya’nın ihtida etmeyip Hıristiyan kalmış olabileceğini düşündürür. Esir olarak elde ettiği bazı kadınları Müslüman olmaları mukabilinde azat edip nikâhına alan Muhammed’in, tek oğlunun annesi olan Mariya’ya bu imkânı tanımamasını başka türlü açıklamak güçtür.
13. Reyhane
Reyhane, tıpkı Safiyye gibi Beni Nadir aşiretinden bir Yahudi idi. Beni Kureyza katliamında esir alındı ve Muhammed’in cariyesi oldu. İbn Sa’ad’in Tabakat’ına göre Muhammed daha sonra kendisini azad ederek nikâhına aldı. Ancak xx’e göre, Mariya ve adı verilmeyen diğer iki kadınla birlikte Reyhane, Muhammed’in cinsel ilgi gösterdiği ve Medine dışında birer ev verdiği dört cariyesinden biri idi. http://muslimscholars.info/m/manage.php?submit=scholar&ID=1299
14. Esma bint Nu’man
Buhari 5309’a göre el-Cawn’ın kızı Muhammed ile evlendikten sonra Muhammed onun yanına gittiğinde “senden Allah’a sığınırım” (euzu billahi minke) diyerek ona direnmiş, bunun üzerine Muhammed kendisini boşayarak ailesinin yanına göndermişti. Burada bahis konusu olan kızın, başka kaynaklarda adı geçen Esma bint Numan olduğu kabul edilir.
15. Gaziyye (Ümmü Şerik)
Taberi’ye göre Ümm Şerîk Muhammed ile nikâhlanmış, ancak cinsel ilişki gerçekleşmeden boşanmış idi. Ancak bu kadına dair toplam beş hadis aktaran Buhari ve Muslim, Muhammed ile evliliğinden söz etmezler. Taberi’nin aktardığı olayın, bir önceki maddede anılan Esma vakası ile karıştırılmış olması muhtemeldir.
16. Leyla bint el-Huteym
Leyla kendini (eş olarak) Muhammed’e hibe etmiş idi. Ancak ailesinin (aşiretinin) talebi üzerine Muhammed kendisini geri gönderdi. http://muslimscholars.info/m/manage.php?submit=scholar&ID=628
KAYNAKLAR
Hadis: Sünni gelenekte sahih sayılan hadisler, Kütüb-i Sitteadı verilen altı hadis koleksiyonunda aktarılmıştır. Buhari ve Muslim, bu altı eser arasında en güvenilirleri kabul edilir. M 9. yüzyıla ait olan bu derlemelere ek olarak, M 8. yüzyılda Melik bin Enes’in derlediği Muvatta da güvenilir bir kaynak kabul edilir.
Bu eserlerden hiç birinin Türkçesi (Buhari’den birtakım seçmeler dışında) internette mevcut değildir. Piyasada Sahih-i Buhari Muhtasarı adıyla satılan ondört ciltlik eser, Buhari’nin Sahih’inde yer alan 7275 hadisten sadece 2145 adedine yer verir. Örneğin Hz. Aişe’nin evlilik yaşına ilişkin olan üç hadisten hiç biri muhtasara alınmamıştır. Yanılıyor olmam muhtemel, ancak kısa bir araştırma sonucunda vardığım sonuç, Nesai’nin Sünen’i hariç altı kitaptan hiç birinin eksiksiz bir Türkçe basımının mevcut bulunmadığı yönündedir.
Buhari ve Muslim derlemelerinin İngilizce tam çevirisi aşağıdaki iki sitede mevcuttur: http://msawest.net/islam/76-sunnah-and-hadithve http://qaalarasulallah.com/. İkinci adreste Arapça metin de vardır. Muvatta’nın İngilizcesi şu adresten pdf olarak indirilebilir: http://www.sultan.org/books/Muatta.pdf.
Yukarıda aktardığım bilgilerin hepsini bu adreslerden teker teker kontrol ettim.
Siyer: Peygamberin yaşam öyküsüne ilişkin anlatımlar, siyer adı altında toplanır. En eski kaynak sayılan İbn İshak’ın Sîret’i günümüze gelmemiştir; ancak Taberi’nin M 9. yy sonlarında kaleme aldığı Tarihu-r-Rusûl vel-Mülûk’un peygambere ilişkin olan bölümü büyük ölçüde İbn İshak’tan alıntı olup, peygamberin yaşamı hakkındaki en güvenilir eser sayılır. İngilizcesi 40 cilt olarak basılmıştır. İnternette Arapça, Farsça ve Urduca downloadları mevcuttur; ancak İngilizcesini bulamadım.
Tabakat: Peygamber’in yakınlarının hayat hikâyelerine ilişkin bilgiler, yine 9. yy’da İbn Sa’ad’ın Tabakat, İbn Hibban’ın Sikat (ثقات) ve daha sonra İbn Hacer’in İsabeadlı eserlerinde derlenmiştir. Her üç eserin Arapça aslı http://muslimscholars.info adresinde bulunabilir. Aynı sitedeki İngilizce (ve diğer dillerdeki) biyografik veritabanı, yukarıda anılan klasik devir eserlerinden derleme olup, kapsamlı sayfa referansları içerir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder